1. Khái niệm hành vi “lợi dụng hoạt động từ thiện để trục lợi”

“Lợi dụng hoạt động từ thiện để trục lợi” được hiểu là hành vi của cá nhân hoặc tổ chức lợi dụng lòng tin, tinh thần nhân đạo và sự sẻ chia của cộng đồng để kêu gọi, tiếp nhận tiền, tài sản quyên góp với danh nghĩa hỗ trợ người gặp khó khăn, nhưng lại sử dụng sai mục đích, thiếu minh bạch hoặc chiếm đoạt nhằm phục vụ lợi ích cá nhân.

Hành vi này thường thể hiện dưới một số hình thức điển hình như:

• Chiếm đoạt tiền, tài sản từ thiện: Kêu gọi quyên góp nhưng sử dụng toàn bộ hoặc một phần số tiền, tài sản cho mục đích cá nhân như chi tiêu riêng, đầu tư hoặc mua sắm.

• Sử dụng sai mục đích: Tiếp nhận quyên góp cho một mục tiêu cụ thể (ví dụ: cứu trợ thiên tai, hỗ trợ y tế…) nhưng lại chi tiêu vào mục đích khác.

• Giả mạo thông tin, mạo danh tổ chức: Bịa đặt hoàn cảnh khó khăn, sử dụng hình ảnh người nổi tiếng hoặc danh nghĩa tổ chức uy tín để kêu gọi quyên góp.

• Thiếu minh bạch tài chính: Không công khai sao kê, báo cáo không trung thực hoặc làm sai lệch số liệu tài chính.

• Lợi dụng hoạt động từ thiện để quảng bá hình ảnh cá nhân: Thực hiện hoạt động từ thiện nhằm mục đích quảng bá tên tuổi, tạo uy tín để phục vụ lợi ích chính trị, kinh doanh hoặc cá nhân khác.

Tùy theo tính chất, mức độ, hậu quả và giá trị tài sản chiếm đoạt, người thực hiện hành vi này có thể bị xử phạt hành chính hoặc truy cứu trách nhiệm hình sự.

2. Xử phạt hành chính đối với hành vi lợi dụng hoạt động từ thiện

Trường hợp hành vi gian dối chiếm đoạt tài sản trong hoạt động từ thiện chưa đủ yếu tố cấu thành tội phạm, cá nhân, tổ chức có thể bị xử phạt hành chính theo quy định tại điểm c khoản 1 Điều 15 Nghị định số 144/2021/NĐ-CP ngày 31/12/2021 của Chính phủ:

“Phạt tiền từ 2.000.000 đồng đến 3.000.000 đồng đối với hành vi dùng thủ đoạn gian dối để chiếm đoạt tài sản của người khác mà chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự.”

Đồng thời, theo Điều 4 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, nếu tổ chức vi phạm thì mức phạt tiền sẽ gấp đôi so với cá nhân.
Cơ quan có thẩm quyền cũng có thể tịch thu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính được sử dụng để thực hiện hành vi gian dối chiếm đoạt tài sản.

3. Truy cứu trách nhiệm hình sự

Khi hành vi lợi dụng từ thiện có dấu hiệu gian dối nhằm chiếm đoạt tài sản, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự về Tội lừa đảo chiếm đoạt tài sản, theo Điều 174 Bộ luật Hình sự năm 2015, được sửa đổi, bổ sung năm 2017.

1. Người nào bằng thủ đoạn gian dối chiếm đoạt tài sản của người khác trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 50.000.000 đồng hoặc dưới 2.000.000 đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:

a) Đã bị xử phạt vi phạm hành chính về hành vi chiếm đoạt tài sản mà còn vi phạm;

b) Đã bị kết án về tội này hoặc về một trong các tội quy định tại các điều 168, 169, 170, 171, 172, 173, 175 và 290 của Bộ luật này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm;

c) Gây ảnh hưởng xấu đến an ninh, trật tự, an toàn xã hội;

d) Tài sản là phương tiện kiếm sống chính của người bị hại và gia đình họ.

2. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:

a) Có tổ chức;

b) Có tính chất chuyên nghiệp;

c) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 50.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng;

d) Tái phạm nguy hiểm;

đ) Lợi dụng chức vụ, quyền hạn hoặc lợi dụng danh nghĩa cơ quan, tổ chức;

e) Dùng thủ đoạn xảo quyệt;

3. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 07 năm đến 15 năm:

a) Chiếm đoạt tài sản trị giá từ 200.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng;

c) Lợi dụng thiên tai, dịch bệnh.

4. Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 12 năm đến 20 năm hoặc tù chung thân:

a) Chiếm đoạt tài sản trị giá 500.000.000 đồng trở lên;

b) Lợi dụng hoàn cảnh chiến tranh, tình trạng khẩn cấp.

5. Người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 10.000.000 đồng đến 100.000.000 đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề hoặc làm công việc nhất định từ 01 năm đến 05 năm hoặc tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.

4. Kết luận

Hành vi lợi dụng hoạt động từ thiện để trục lợi không chỉ vi phạm đạo đức xã hội mà còn là hành vi vi phạm pháp luật nghiêm trọng.
Tùy theo mức độ và giá trị tài sản chiếm đoạt, người vi phạm có thể bị xử phạt hành chính, truy cứu trách nhiệm hình sự, thậm chí phạt tù đến tù chung thân.

Việc minh bạch, công khai trong các hoạt động kêu gọi và quản lý quỹ từ thiện không chỉ là nghĩa vụ pháp lý, mà còn là trách nhiệm đạo đức đối với cộng đồng.

Đội ngũ Luật sư của chúng tôi sẵn sàng cho những tư vấn chuyên sâu hơn cũng như giải đáp những thắc mắc liên quan đến các lĩnh vực dân sự, hình sự, hành chính, thừa kế, hôn nhân gia đình, đất đai, xây dựng, lao động, kinh doanh, thương mại, hợp đồng, sở hữu trí tuệ, các vụ việc có yếu tố nước ngoài…. theo địa chỉ và thông tin liên lạc dưới đây:

PHÒNG PHÁP LÝ – VĂN PHÒNG LUẬT SƯ ĐỨC TRỌNG

Trụ sở chính	Tầng 3, Tòa nhà Thương mại TTC Plaza Đức Trọng, 713 Quốc lộ 20, Đức Trọng, Lâm Đồng.
Văn phòng tại TP. HCM	520/75 Quốc lộ 13, phường Hiệp Bình, TP. Hồ Chí Minh.
Hotline	0961 523 300
Website	luatductrong.com
Email	ls.quynhmi@gmail.com