Cấu thành tội phạm là tập hợp các dấu hiệu pháp lý cơ bản để xác định một hành vi có phải là tội phạm hay không. Đối với tội trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải, xét xử, các dấu hiệu này bao gồm:
Cấu thành tội phạm là tập hợp các dấu hiệu pháp lý cơ bản để xác định một hành vi có phải là tội phạm hay không. Đối với tội trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải, xét xử, các dấu hiệu này bao gồm:
1. Các Dấu Hiệu Cấu Thành Tội Phạm
1.1. Khách thể của tội phạm
Khách thể trực tiếp của tội này là sự hoạt động đúng đắn, thông suốt của các cơ quan tư pháp trong các lĩnh vực điều tra, truy tố, xét xử và thi hành án. Hành vi bỏ trốn không chỉ phá vỡ trật tự tại nơi giam giữ mà còn làm gián đoạn toàn bộ quá trình tố tụng, từ khi bắt đầu điều tra cho đến khi bản án được thi hành. Do đó, tội danh này được xếp vào nhóm tội xâm phạm hoạt động tư pháp, chứ không phải tội xâm phạm trật tự công cộng.
1.2. Mặt khách quan của tội phạm
Mặt khách quan của tội phạm này là hành vi bỏ trốn. Người phạm tội thực hiện hành vi này bằng nhiều thủ đoạn khác nhau, có thể công khai hoặc lén lút, trong các tình huống cụ thể:
- Trốn khỏi nơi giam, giữ: Đối với người đang chấp hành án phạt tù, hành vi bỏ trốn là trốn tránh việc thi hành hình phạt. Đối với người đang bị tạm giam, tạm giữ, hành vi này là nhằm trốn tránh sự truy cứu trách nhiệm hình sự. Người phạm tội thường lợi dụng các sơ hở như giả vờ ốm để được đưa đi bệnh viện hoặc xin đi vệ sinh trong quá trình hỏi cung để tẩu thoát.
- Trốn khi đang bị áp giải: Hành vi này nhằm trốn việc chấp hành hình phạt tù hoặc trốn tránh bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Kẻ phạm tội thường lợi dụng sự mất cảnh giác của người áp giải hoặc dùng các thủ đoạn như mua chuộc, khống chế, sử dụng vũ lực để bỏ trốn.
- Trốn khi đang bị xét xử: Người phạm tội lợi dụng thời điểm Tòa án đang xét xử để bỏ trốn, có thể là tại phiên tòa sơ thẩm hoặc phúc thẩm. Hành vi này thường xảy ra khi bị cáo không bị còng tay hoặc trong thời gian Hội đồng xét xử nghỉ giải lao, lợi dụng sự thiếu cảnh giác của lực lượng canh giữ.
1.3. Chủ thể của tội phạm
Chủ thể của tội danh này là chủ thể đặc biệt, tức chỉ những người đang trong các tình trạng pháp lý sau mới có thể phạm tội: đang bị tạm giữ, tạm giam, bị áp giải, bị xét xử hoặc đang chấp hành án phạt tù. Nếu những người này đủ tuổi chịu trách nhiệm hình sự và có năng lực trách nhiệm hình sự thì sẽ bị truy cứu. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, nếu bị can, bị cáo đang được tại ngoại hoặc đang bị áp dụng biện pháp cấm đi khỏi nơi cư trú mà bỏ trốn thì không thuộc tội danh này. Tương tự, người đang bị bắt buộc chữa bệnh tại cơ sở y tế mà bỏ trốn cũng không phải là chủ thể của tội phạm này.
1.4. Mặt chủ quan của tội phạm
Người phạm tội thực hiện hành vi trốn hoàn toàn do lỗi cố ý trực tiếp. Họ nhận thức rõ hành vi của mình là nguy hiểm, trái pháp luật nhưng vẫn mong muốn hậu quả xảy ra. Mục đích chung của họ là trốn tránh sự trừng phạt của pháp luật. Động cơ có thể đa dạng, ví dụ như để trả thù người đã tố giác, về thăm gia đình hoặc tiếp tục thực hiện các hành vi phạm tội khác.
2. Hình phạt đối với tội trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải, xét xử
Theo Điều 386 Bộ luật Hình sự 2015 (đã sửa đổi, bổ sung năm 2017), tội danh này có hai khung hình phạt chính:
- Khung hình phạt cơ bản (Khoản 1): Phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm đối với người đang bị tạm giữ, tạm giam, áp giải, xét xử hoặc chấp hành án phạt tù mà bỏ trốn.
- Khung hình phạt tăng nặng (Khoản 2): Phạt tù từ 03 năm đến 10 năm nếu hành vi phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau:
- Có tổ chức: Có sự câu kết chặt chẽ giữa nhiều người.
- Dùng vũ lực: Dùng vũ lực đối với người canh gác hoặc người áp giải để trốn thoát.
Trong trường hợp người phạm tội dùng vũ lực gây thương tích nặng hoặc làm chết người thì sẽ phải chịu trách nhiệm hình sự thêm về các tội danh tương ứng như Tội cố ý gây thương tích hoặc Tội giết người. Tổng hình phạt sẽ được áp dụng theo quy định của pháp luật.
3. So sánh với tội thiếu trách để người người bị giam, giữ trốn
Đây là hai tội danh độc lập, xử lý hai chủ thể khác nhau cho hai hành vi khác nhau. Dưới đây là bảng so sánh chi tiết:
| Tiêu chí so sánh | Tội trốn khỏi nơi giam, giữ (Điều 386 BLHS) | Tội thiếu trách nhiệm để người bị giam, giữ trốn (Điều 376 BLHS) |
| Chủ thể | Người đang bị tạm giữ, tạm giam, áp giải, xét xử hoặc chấp hành án phạt tù. | Người được giao nhiệm vụ quản lý, canh gác, dẫn giải (quản giáo, cán bộ công an, v.v.). |
| Hành vi | Hành vi chủ động bỏ trốn của người bị giam giữ. | Hành vi thiếu sót, không làm tròn trách nhiệm của người quản lý, dẫn đến hậu quả. |
| Lỗi | Lỗi cố ý trực tiếp. | Lỗi vô ý hoặc cố ý (tùy thuộc vào bản chất hành vi). |
| Khách thể | Xâm phạm hoạt động bình thường của các cơ quan tư pháp và thi hành án hình sự. | Xâm phạm chế độ quản lý, giam giữ, dẫn giải; an ninh và trật tự xã hội. |
| Hậu quả | Tội phạm hoàn thành từ khi có hành vi bỏ trốn, không phụ thuộc vào hậu quả (trốn thành công hay không). | Hậu quả nghiêm trọng là dấu hiệu bắt buộc. Tội phạm chỉ cấu thành khi có hậu quả nghiêm trọng xảy ra. |
Sự khác biệt rõ ràng về chủ thể và hành vi cho thấy đây là hai tội danh riêng biệt, tuy nhiên, việc một người bỏ trốn có thể đồng thời là căn cứ để khởi tố cả hai tội danh này, thể hiện sự toàn diện và chặt chẽ của hệ thống pháp luật.
Nhìn chung, tội trốn khỏi nơi giam, giữ hoặc trốn khi đang bị áp giải, xét xử là một tội danh quan trọng, bảo vệ sự nghiêm minh của pháp luật. Dù đã có những tiến bộ trong quy định, nhưng để đảm bảo tính hiệu quả và chặt chẽ, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa hoàn thiện pháp luật và nâng cao năng lực thực thi trên thực tế.
Đội ngũ Luật sư của chúng tôi sẵn sàng cho những tư vấn chuyên sâu hơn cũng như giải đáp những thắc mắc liên quan đến các lĩnh vực dân sự, hình sự, hành chính, thừa kế, hôn nhân gia đình, đất đai, xây dựng, lao động, kinh doanh, thương mại, hợp đồng, sở hữu trí tuệ, các vụ việc có yếu tố nước ngoài…. theo địa chỉ và thông tin liên lạc dưới đây:
PHÒNG PHÁP LÝ – VĂN PHÒNG LUẬT SƯ ĐỨC TRỌNG
| Trụ sở chính | Tầng 3, Tòa nhà Thương mại TTC Plaza Đức Trọng, 713 Quốc lộ 20, Đức Trọng, Lâm Đồng. |
| Văn phòng tại TP. HCM | 520/75 Quốc lộ 13, phường Hiệp Bình, TP. Hồ Chí Minh. |
| Hotline | 0961 523 300 |
| Website | luatductrong.com |
| ls.quynhmi@gmail.com |
