Môi giới hối lộ là hành vi trung gian trong tham nhũng, không chỉ gây thiệt hại về tài sản mà còn làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào bộ máy nhà nước và xói mòn các giá trị đạo đức xã hội. Việc nhận diện và xử lý nghiêm minh hành vi này là yêu cầu cấp thiết nhằm bảo đảm sự trong sạch của cơ quan, tổ chức, đồng thời nâng cao hiệu quả công tác phòng, chống tham nhũng trên mọi lĩnh vực.
1. Khái niệm tội môi giới hối lộ
Tội môi giới hối lộ là hành vi trái pháp luật do cá nhân không có chức vụ, quyền hạn thực hiện, nhằm đóng vai trò trung gian giữa người hối lộ và người có chức vụ, quyền hạn. Người môi giới nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất từ người có nhu cầu hối lộ, rồi chuyển đến người có chức vụ, quyền hạn để họ thực hiện hoặc không thực hiện một công việc vì lợi ích của người đưa hối lộ.
Về bản chất, môi giới hối lộ đóng vai trò trung gian trong việc thực hiện các hành vi tham nhũng, làm suy yếu tính công bằng và minh bạch trong hoạt động của cơ quan, tổ chức, cũng như làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào hệ thống pháp luật và bộ máy nhà nước.
2. Các yếu tố cấu thành tội môi giới hối lộ
Theo quy định tại Điều 365 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), tội môi giới hối lộ được xác định khi có đủ bốn yếu tố cấu thành tội phạm sau:
2.1. Mặt khách quan
Hành vi môi giới hối lộ thể hiện ở việc làm trung gian trong quan hệ hối lộ, bao gồm:
- Nhận và chuyển giao trực tiếp tiền, tài sản, lợi ích vật chất hoặc phi vật chất giữa người hối lộ và người nhận hối lộ;
- Sắp xếp, kết nối, tạo điều kiện cho các bên gặp gỡ, trao đổi, thỏa thuận việc hối lộ;
- Khuyến khích, thúc đẩy việc đưa và nhận hối lộ.
Mục đích của hành vi này là nhằm để người có chức vụ, quyền hạn thực hiện hoặc không thực hiện một hành vi trái quy định của pháp luật, mang lại lợi ích cho người hối lộ.
2.2. Chủ thể của tội phạm
Chủ thể của tội môi giới hối lộ là người có năng lực trách nhiệm hình sự và đủ 16 tuổi trở lên, không giữ chức vụ, quyền hạn trong cơ quan, tổ chức. Họ không có thẩm quyền ra quyết định hành chính hay xử lý công việc nhưng lợi dụng mối quan hệ, uy tín hoặc vị trí xã hội để làm trung gian cho hành vi hối lộ.
2.3. Mặt chủ quan
Người phạm tội thực hiện hành vi với lỗi cố ý trực tiếp, tức là biết rõ việc làm của mình là trái pháp luật nhưng vẫn thực hiện để thu lợi hoặc giúp người khác đạt được lợi ích bất chính. Động cơ phổ biến là vụ lợi cá nhân hoặc được người hối lộ thuê mướn, nhờ vả.
2.4. Khách thể
Hành vi môi giới hối lộ xâm phạm đến:
- Hoạt động đúng đắn, trong sạch của cơ quan, tổ chức, đơn vị Nhà nước;
- Uy tín của đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức;
- Nguyên tắc công bằng, minh bạch trong quản lý xã hội.
Hậu quả của hành vi này có thể là thiệt hại về tài sản, suy giảm niềm tin xã hội, và làm biến dạng môi trường hành chính – pháp lý.
3. Hình phạt đối với tội môi giới hối lộ
a) Truy cứu trách nhiệm hình sự
Điều 365 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định bốn khung hình phạt chính cho tội môi giới hối lộ như sau:
Khung 1: Người nào môi giới hối lộ mà của hối lộ thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến dưới 200.000.000 đồng, phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 06 tháng đến 03 năm:
– Tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất trị giá từ 2.000.000 đồng đến dưới 100.000.000 đồng;
– Lợi ích phi vật chất.
Khung 2: Phạm tội thuộc một trong các trường hợp sau đây, thì bị phạt tù từ 02 năm đến 07 năm:
– Có tổ chức;
– Phạm tội có tính chất chuyên nghiệp;
– Dùng thủ đoạn xảo quyệt;
– Biết của hối lộ là tài sản của Nhà nước;
– Lợi dụng chức vụ, quyền hạn;
– Phạm tội 02 lần trở lên;
– Của hối lộ trị giá từ 100.000.000 đồng đến dưới 500.000.000 đồng.
Khung 3: Phạm tội thuộc trường hợp của hối lộ trị giá từ 500.000.000 đồng đến dưới 1.000.000.000 đồng, thì bị phạt tù từ 05 năm đến 10 năm.
Khung 4: Phạm tội thuộc trường hợp của hối lộ trị giá 1.000.000.000 đồng trở lên, thì bị phạt tù từ 08 năm đến 15 năm.
Ngoài ra, người phạm tội còn có thể bị phạt tiền từ 20.000.000 đồng đến 200.000.000 đồng.
Người môi giới hối lộ mà chủ động khai báo trước khi bị phát giác, thì có thể được miễn trách nhiệm hình sự.
Người nào môi giới hối lộ trong các doanh nghiệp, tổ chức ngoài Nhà nước cũng bị xử lý theo quy định tại Điều 365 Bộ luật Hình sự 2015.
b) Xử phạt hành chính
Theo quy định tại điểm d khoản 3 Điều 9 Nghị định 144/2021/NĐ-CP, hành vi môi giới hối lộ trong quá trình đăng ký, quản lý cư trú sẽ bị xử phạt hành chính từ 2.000.000 đồng đến 4.000.000 đồng.
Quy định này nhằm xử lý những trường hợp người trung gian dàn xếp, móc nối việc đưa – nhận hối lộ giữa cá nhân và cán bộ có thẩm quyền trong lĩnh vực cư trú, nhưng chưa đến mức truy cứu trách nhiệm hình sự. Đây là biện pháp răn đe nhằm ngăn chặn tình trạng tiêu cực, nhũng nhiễu trong hoạt động hành chính dân sự thường nhật.
4. Khuyến nghị của Văn phòng Luật sư Đức Trọng
a) Đối với cơ quan, tổ chức
- Tăng cường kiểm soát, giám sát hoạt động công vụ để phát hiện các hành vi môi giới hối lộ kịp thời.
- Áp dụng nghiêm các quy định pháp luật về xử lý hình sự, hành chính đối với các trường hợp môi giới hối lộ theo Điều 365 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) và Nghị định 144/2021/NĐ-CP.
- Xây dựng cơ chế phòng ngừa tham nhũng minh bạch, công bằng và có hiệu quả, hạn chế nguy cơ xảy ra các hành vi trung gian tham nhũng.
b) Đối với cá nhân
- Nhận thức rõ hậu quả pháp lý và đạo đức của hành vi môi giới hối lộ.
- Chủ động từ chối, không tham gia môi giới hối lộ, đồng thời tố giác các hành vi tham nhũng khi phát hiện.
- Khai báo trung thực nếu liên quan đến hành vi môi giới hối lộ nhằm hưởng quyền miễn trách nhiệm theo quy định pháp luật.
c) Vai trò cộng đồng và doanh nghiệp ngoài Nhà nước
- Thường xuyên giám sát, cảnh báo các hành vi môi giới hối lộ trong các giao dịch, quan hệ kinh doanh.
- Hợp tác với cơ quan chức năng trong việc phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng, bảo vệ uy tín và quyền lợi hợp pháp của tổ chức, cá nhân.
Việc nhận diện, phòng ngừa và xử lý nghiêm minh hành vi môi giới hối lộ là nhiệm vụ quan trọng để đảm bảo sự trong sạch, minh bạch của bộ máy nhà nước, củng cố niềm tin của nhân dân và tạo môi trường pháp lý lành mạnh, công bằng cho phát triển xã hội bền vững.
Đội ngũ Luật sư của chúng tôi sẵn sàng cho những tư vấn chuyên sâu hơn cũng như giải đáp những thắc mắc liên quan đến các lĩnh vực dân sự, hình sự, hành chính, thừa kế, hôn nhân gia đình, đất đai, xây dựng, lao động, kinh doanh, thương mại, hợp đồng, sở hữu trí tuệ, các vụ việc có yếu tố nước ngoài…. theo địa chỉ và thông tin liên lạc dưới đây:
PHÒNG PHÁP LÝ – VĂN PHÒNG LUẬT SƯ ĐỨC TRỌNG
| Trụ sở chính | Tầng 3, Tòa nhà Thương mại TTC Plaza Đức Trọng, 713 Quốc lộ 20, Đức Trọng, Lâm Đồng. |
| Văn phòng tại TP. HCM | 520/75 Quốc lộ 13, phường Hiệp Bình, TP. Hồ Chí Minh. |
| Hotline | 0961 523 300 |
| Website | luatductrong.com |
| ls.quynhmi@gmail.com |
