1. Tranh chấp đất đai là gì?

– Tranh chấp đất đai là tranh chấp về quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất giữa hai hoặc nhiều bên trong quan hệ đất đai.

2. Các loại tranh chấp đất phổ biến:

2.1. Tranh chấp về quyền sử dụng đất

– Định nghĩa: Là tranh chấp giữa các bên sử dụng đất với nhau về quyền sử dụng hợp pháp đối với một phần hoặc toàn bộ diện tích đất.

– Nguyên nhân phổ biến:

Tự ý thay đổi ranh giới sử dụng đất.

Thiếu giấy tờ pháp lý rõ ràng.

Lấn chiếm, sử dụng đất của người khác.

Ví dụ: Tranh chấp về ranh giới đất giữa hai hộ gia đình liền kề.

2.2. Tranh chấp đòi lại đất

– Định nghĩa: Cá nhân/tổ chức yêu cầu trả lại phần đất (và tài sản trên đất) từng thuộc sở hữu của mình hoặc người thân.

– Đặc điểm: Thường xảy ra do chuyển nhượng, tặng cho, hoặc bị lấn chiếm trái phép trong quá khứ.

Ví dụ: Con cháu đòi lại đất của ông bà bị người khác chiếm giữ từ lâu.

2.3. Tranh chấp về quyền và nghĩa vụ phát sinh trong quá trình sử dụng đất

– Định nghĩa: Tranh chấp liên quan đến hợp đồng dân sự (chuyển nhượng, cho thuê, góp vốn…) hoặc quyền sử dụng cụ thể như mục đích sử dụng.

Ví dụ:

Một bên không thực hiện nghĩa vụ thanh toán trong hợp đồng mua bán đất.

Tranh chấp về việc sử dụng đất nông nghiệp vào mục đích kinh doanh.

2.4. Các tranh chấp liên quan khác:

– Tranh chấp quyền sử dụng đất khi vợ chồng ly hôn.

– Tranh chấp quyền thừa kế đất đai, tài sản gắn liền với đất.

3. Tranh chấp đất đai – cần hòa giải tại UBND cấp xã hay không?

– Căn cứ pháp lý: Khoản 1, khoản 2 Điều 235 Luật Đất đai 2024

– Quy định:

Khi có tranh chấp về quyền sử dụng đất, Nhà nước khuyến khích các bên tự hòa giải. Nếu hòa giải không thành, phải hòa giải tại UBND cấp xã nơi có đất trước khi được phép khởi kiện ra Tòa án

Như vậy: Với tranh chấp về quyền sử dụng đất việc hòa giải tại UBND xã là bắt buộc, là điều kiện khởi kiện.

4. Tranh chấp thừa kế đất đai 

Tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất (ví dụ: tranh chấp giữa các đồng thừa kế, người được cho là thừa kế…) không được coi là tranh chấp đất đai theo nghĩa hẹp, mà là tranh chấp liên quan đến đất đai. Căn cứ pháp lý: Khoản 2 Điều 3 Nghị quyết 04/2017/NQ-HĐTP:

“Đối với tranh chấp khác liên quan đến quyền sử dụng đất như: tranh chấp về giao dịch liên quan đến quyền sử dụng đất, tranh chấp về thừa kế quyền sử dụng đất, chia tài sản chung của vợ chồng là quyền sử dụng đất,… thì thủ tục hòa giải tại UBND cấp xã nơi có đất tranh chấp không phải là điều kiện khởi kiện vụ án.”

Ý nghĩa: Người dân có quyền nộp đơn khởi kiện trực tiếp tại Tòa án nhân dân, không bắt buộc phải hòa giải tại UBND xã. Áp dụng cho tranh chấp thừa kế quyền sử dụng đất. Tranh chấp chia tài sản chung là đất đai, tranh chấp hợp đồng chuyển nhượng, mua bán, tặng cho đất.