1. Khái niệm hòa giải trong vụ án dân sự

Hòa giải trong vụ án dân sự là hoạt động tố tụng do Tòa án tiến hành nhằm hỗ trợ các đương sự tự thỏa thuận với nhau về việc giải quyết tranh chấp. Cơ sở của hoạt động này xuất phát từ quyền tự định đoạt của đương sự trong quan hệ dân sự.

Theo Điều 10 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, Tòa án có trách nhiệm tiến hành hòa giải và tạo điều kiện để các đương sự thỏa thuận với nhau trong quá trình giải quyết vụ án. Các đương sự là những chủ thể trực tiếp tham gia quan hệ tranh chấp, do đó có quyền thương lượng, điều đình để tự giải quyết mâu thuẫn. Tuy nhiên, sự thỏa thuận này phải hoàn toàn tự nguyện; không cá nhân hay tổ chức nào được phép ép buộc đương sự phải đạt được thỏa thuận trái với ý chí của họ.

Đối với những vụ án do cơ quan, tổ chức khởi kiện để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người khác, cơ quan, tổ chức đó không phải là chủ thể của quan hệ tranh chấp nên không có quyền hòa giải với bị đơn.

Trong quá trình hòa giải, Tòa án giữ vai trò trung tâm. Với tư cách cơ quan xét xử, Tòa án phải chủ động triệu tập đương sự, giải thích quy định pháp luật liên quan đến tranh chấp, tháo gỡ những bất đồng và hướng dẫn để đương sự đạt được thỏa thuận. Mặc dù không tham gia thương lượng như các bên, nhưng Tòa án đóng vai trò trung gian quan trọng giúp đương sự tìm được tiếng nói chung.

Điều 205 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy định hòa giải trước khi xét xử sơ thẩm là thủ tục bắt buộc, trừ các trường hợp không được hòa giải, không thể hòa giải theo Điều 206, 207 hoặc vụ án giải quyết theo thủ tục rút gọn. Điều này thể hiện ý nghĩa đặc biệt quan trọng của hòa giải; nếu hòa giải thành, vụ án có thể kết thúc mà không cần mở phiên tòa.

2. Ý nghĩa của việc hòa giải trong vụ án dân sự

Việc hòa giải thành trong vụ án dân sự mang lại nhiều lợi ích:

• Tiết kiệm thời gian và chi phí tố tụng: Khi hòa giải thành, Tòa án không phải mở phiên tòa xét xử, qua đó rút ngắn thủ tục, giảm chi phí cho Nhà nước và cho các đương sự.

• Giải quyết triệt để mâu thuẫn: Hòa giải giúp các bên tự tháo gỡ bất đồng, khôi phục quan hệ, góp phần giữ gìn đoàn kết trong cộng đồng.

Bên cạnh đó, hòa giải còn có ý nghĩa giáo dục và xã hội. Thông qua hoạt động hòa giải, ý thức pháp luật của người dân được nâng cao, góp phần xây dựng nếp sống tuân thủ pháp luật. Trường hợp hòa giải không thành, quá trình này vẫn giúp Tòa án nắm chắc nội dung vụ án, hiểu rõ tâm tư, nguyện vọng của đương sự, từ đó xác định hướng giải quyết phù hợp khi đưa vụ án ra xét xử.

3. Nguyên tắc tiến hành hòa giải vụ án dân sự

Khoản 2 Điều 205 Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015 quy định việc hòa giải phải tuân thủ các nguyên tắc sau:

• Tôn trọng sự tự nguyện của đương sự: Không được áp dụng bất kỳ biện pháp gò ép, cưỡng ép, đe dọa hoặc sử dụng vũ lực buộc đương sự phải thỏa thuận trái ý chí.

• Tuân thủ pháp luật: Hòa giải phải tiến hành đúng trình tự luật định; nội dung thỏa thuận không được trái pháp luật hoặc vi phạm đạo đức xã hội.

Ngoài các nguyên tắc trên, việc hòa giải cần bảo đảm tính tích cực và kiên trì. Tích cực nhằm giải quyết nhanh chóng, tránh kéo dài không cần thiết; đồng thời phải kiên trì giải thích để đương sự hiểu rõ quy định pháp luật và tháo gỡ những vướng mắc trong tâm lý, quan điểm của họ để đạt được thỏa thuận.

Đội ngũ Luật sư của chúng tôi sẵn sàng cho những tư vấn chuyên sâu hơn cũng như giải đáp những thắc mắc liên quan đến các lĩnh vực dân sự, hình sự, hành chính, thừa kế, hôn nhân gia đình, đất đai, xây dựng, lao động, kinh doanh, thương mại, hợp đồng, sở hữu trí tuệ, các vụ việc có yếu tố nước ngoài…. theo địa chỉ và thông tin liên lạc dưới đây:

PHÒNG PHÁP LÝ – VĂN PHÒNG LUẬT SƯ ĐỨC TRỌNG